A Clockwork Orange (1971)

Ελληνικός Τίτλος: Το Κουρδιστό Πορτοκάλι
Κατηγορία: Έγκλημα, Δράμα, Φαντασίας
Σκηνοθεσία: Stanley Kubrick
Σενάριο: Anthony Burgess (βιβλίο), Stanley Kubrick (προσαρμογή σεναρίου)
Πρωταγωνιστούν: Malcolm McDowell, Patrick Magee, Michael Bates, Warren Clarke, Adrienne Corri
Φωτογραφία: John Alcott
Μοντάζ: Bill Butler
Χώρα Παραγωγής: Ηνωμένο Βασίλειο - ΗΠΑ
Χρώμα: Έγχρωμη
Διάρκεια: 136 min

Clockwork: Κουρδιστό

Orange: Πορτοκάλι

Orang: Στην διάλεκτο των Malay, που ομιλείται στην Ταϊλάνδη, στην Σιγκαπούρη και στις γύρω περιοχές σημαίνει Άνθρωπος.

Clockwork Orange: «Κουρδιστός Άνθρωπος»

Ίσως πρόκειται για την πιο εξτρεμιστική, προκλητική και αμφιλεγόμενη ταινία στην ιστορία του κινηματογράφου. Η προβολή της απαγορεύτηκε σε πολλές χώρες και «ταρακούνησε» για τα καλά, τα μέχρι τότε ήρεμα νερά της μεγάλης οθόνης. Ο ίδιος ο Kubrick κατηγορήθηκε και μάλιστα έλαβε απειλές για τη ζωή του, αφού η προβολή της στην Αγγλία, φάνηκε να είναι η αιτία εγκληματικών πράξεων και έξαρσης της βίας. Ενοχλημένος  ο σκηνοθέτης ζήτησε να αποσυρθεί η ταινία από της αίθουσες και να προβληθεί στην Μ. Βρετανία μόνο μετά τον θάνατό του, όπως κι έγινε. Η ταινία επανακυκλοφόρησε στην Αγγλία λίγο μετά τον θάνατο του μεγάλου δημιουργού, σχεδόν τριάντα χρόνια μετά την πρώτη της προβολή.   

Το σενάριο βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Anthony Burgess και επικρίνει το κοινωνικό σύστημα που ενώ είναι κατά της βίας, το ίδιο λειτουργεί με βία. Επίσης θίγει το θέμα του αν είναι πιο σωστό οι εγκληματίες να τιμωρούνται φυλακίζοντας τους και στερώντας τους το δικαίωμα της ελευθερίας ή είναι προτιμότερο να τους αποσπάτε η ελεύθερη βούληση, η ελευθερία έκφρασης και συμπεριφοράς και να μετατρέπονται σε κατευθυνόμενα όντα και να γίνονται μ’ αυτόν τον τρόπο από θύτες θύματα.

Κάπου στην Αγγλία, στο κοντινό μέλλον (του 1971 που γυρίστηκε η ταινία).

Ο Άλεξ είναι ένας νεαρός με ιδιόρρυθμο χαρακτήρα. Αγαπά τις κλοπές, τους βιασμούς, την υπερβολική βία και τη μουσική του Μπετόβεν. Ως αρχηγός μιας συμμορίας ανηλίκων αποδεικνύει καθημερινά τις ηγετικές του ικανότητες και την αντικοινωνική συμπεριφορά του. Τα μέλη της συμμορίας βρίσκονται τις νύχτες και υπό την επήρεια ναρκωτικών ουσιών, βγαίνουν στους δρόμους επιτίθενται σε περαστικούς ή μοναχικούς ανθρώπους και βανδαλίζουν σπίτια πλουσίων. Κάποια στιγμή ο Άλεξ, μετά από ένα ατυχές συμβάν, προδομένος από τους φίλους του, θα πέσει στα χέρια της αστυνομίας και θα καταδικαστεί σε 14 χρόνια φυλάκιση για φόνο. Στη φυλακή, με αντάλλαγμα την σύντομη ελευθέρωση του, θα δεχτεί να συμμετάσχει σε ένα πειραματικό, σωφρονιστικό, πρόγραμμα που σκοπό έχει να δημιουργήσει υπάκουους πολίτες. Έτσι με τη χορήγηση ναρκωτικών και την υποχρεωτική έκθεση σε σκηνές βίας και σεξ, οι εκπρόσωποι του νόμου υποχρεώνουν τον εγκέφαλο του Άλεξ να αντιδρά αρνητικά σε κάθε παράνομη πράξη και του αφαιρούν την ελεύθερη βούληση…

Το δυνατό στοιχείο της ταινίας είναι η δεξιοτεχνική, μεγαλειώδης και καθηλωτική σκηνοθεσία του Kubrick, που καταφέρνει και φτιάχνει ένα βίαιο φουτουριστικό θρίλερ.

Η έντονη χρήση ευρυγώνιων φακών που δημιουργούν ένα γκροτέσκο θέαμα με την παραμόρφωση που προκαλούν, η συμβολική χρήση χρωμάτων (με τα ζεστά χρώματα του κόκκινου και του πορτοκαλί στο πρώτο μισό της ταινίας και τις παγερές αποχρώσεις του μπλε και γκρίζου στο υπόλοιπο), τα εξεζητημένα κοστούμια και τα σκηνικά, είναι μερικά από τα ιδιόμορφα χαρακτηριστικά της ταινίας.

Στις ιδιομορφίες του φιλμ συγκαταλέγεται και η χρήση μιας περίεργης διαλέκτου από τα μέλη της συμμορίας (ένα μείγμα ρωσικών σε αγγλοποιημένη μορφή και σαιξπηρικού διάλογου).

Μεγάλη συμβολή επίσης στο όλο επίτευγμα έχει και η μουσική επένδυση και ιδιαίτερα η χρήση της ενάτης συμφωνίας του Μπετόβεν, σε πολύ υψηλή ένταση.

Το γενικό θέαμα είναι άκρως βίαιο και αποκρουστικό, αλλά οι εικόνες είναι τόσο δυνατές και στημένες με τέτοιο τρόπο, ώστε ο θεατής να βιώνει κάθε σκηνή και έτσι παρασυρόμενος, να μη μπορεί να ξεκολλήσει τα μάτια του από την οθόνη!

Τέλος, ο Malcom McDowell δίνει ρεσιτάλ ερμηνείας ενσαρκώνοντας κάτι παραπάνω από εξαιρετικά, την άκρως διαταραγμένη προσωπικότητα του Άλεξ.