Vertigo (1958)

Ελληνικός Τίτλος: Δεσμώτης του Ιλίγγου
Κατηγορία: Μυστηρίου, Θρίλερ
Σκηνοθεσία: Alfred Hitchcock
Σενάριο: Pierre Boileau, Thomas Narcejac (Μυθιστόρημα), Alec Coppel, Samuel A. Taylor (Προσαρμογή σεναρίου)
Πρωταγωνιστούν: James Stewart, Kim Novak, Barbara Bel Geddes, Tom Helmore
Μουσική: Bernard Herrmann
Φωτογραφία: Robert Burks
Μοντάζ: George Tomasini
Χώρα Παραγωγής: ΗΠΑ
Χρώμα: Έγχρωμη
Διάρκεια: 129 min

“Vertigo”: Ίλιγγος που προκαλείται όταν κάποιος κοιτάζει προς τα κάτω από μεγάλο ύψος.

 Ένας αστυνομικός του Σαν Φρανσίσκο, ο Σκοτ Φέργκιουσον, αποσύρεται πρόωρα από την υπηρεσία του καθώς αντιμετωπίζει προβλήματα υψοφοβίας, έπειτα από τον τραγικό θάνατο που βρήκε κάποιος συνάδελφος του, πέφτοντας από ένα ψηλό κτήριο, μπροστά στα μάτια του.
Μια μέρα ο  Σκοτ συναντάει ένα παλιό του φίλο από το κολέγιο, ο οποίος τον προσλαμβάνει για να παρακολουθήσει τη νευρωτική γυναίκα του, την όμορφη Μαντλίν.
Η Μάντλιν, κατά τα λεγόμενα του συζύγου της, πάσχει από διχασμό προσωπικότητας και έχει τάσεις αυτοκτονίας, αλλά ο ίδιος διστάζει να την κλείσει σε ψυχιατρική κλινική.
Ο Σκοτ παρακολουθώντας τη νεαρή γυναίκα ,κάποια στιγμή την σώζει από μία απόπειρα αυτοκτονίας. Στην συνέχεια την ερωτεύεται, αλλά αδυνατεί να την σώσει όταν αυτή επιχειρεί ένα πήδημα θανάτου πέφτοντας από ένα καμπαναριό.
Καιρό μετά, κι ενώ ο Σκοτ προσπαθεί να ξεφύγει από τις τύψεις και τις εμμονές του, θα ξανασυναντήσει την νεκρή του αγάπη στο πρόσωπο μιας άλλης γυναίκας, της μελαχρινής Τζούντι, η οποία μοιάζει εκπληκτικά με την νεκρή Μαντλίν...

Αμέτρητα είναι τα θεωρητικά κείμενα που έχουν συνταχθεί για την μεγαλύτερη «ψυχολογική» δημιουργία του Βρετανού μετρ.
Ο Alfred Hitchcock, έχοντας σαν κύριο όπλο του την ατμόσφαιρα, το μυστήριο και ένα υπέροχα κινηματογραφημένο Σαν Φρανσίσκο, καταφέρνει και φτιάχνει μια όμορφη ιστορία αγάπης, μέσα από φοβίες, ψυχωτικές καταστάσεις, ακόμα και μέσα από το έγκλημα.
Το «Vertigo», μοιάζει σα να είναι δύο ταινίες διπλωμένες σε μία. Η μετάβαση από τη μία στην άλλη σηματοδοτείται από ανατροπή και τραγική ειρωνεία, και καθώς στα μάτια του θεατή ανακαλύπτεται η αλήθεια, χωρίς να το θέλει νιώθει συνένοχος και υπαίτιος γι’ αυτό που επακολουθεί…
Η ταινία είναι μία απόδειξη για το πως τα φαινόμενα μπορούν να απατήσουν όταν είναι καλοστημένα. Η αστυνομική υπόθεση, γίνεται ψυχολογικό δράμα και μια στημένη δολοφονία οδηγεί σε έναν έρωτα, που από το ανεκπλήρωτο πάθος περνά στην εμμονή.

Το «Vertigo» είναι ΟΛΟΚΛΗΡΟΣ ο Hitchcock σε δύο ώρες. Ρομαντικός, κλειστοφοβικός, ψυχωτικός, διαστροφικός, φετιχιστής, εμμονοληπτικός, σουρρεαλιστής, μελαγχολικός, στο απόγειο της τεχνικής του. Το «Vertigo» παραμένει το απόλυτο αξεπέραστο αριστούργημά του.
Η σκηνοθεσία άκρως πρωτοποριακή για την εποχή εκείνη, δίνει στην ταινία μια ξεχωριστή διαχρονικότητα έτσι ώστε, έπειτα από σχεδόν 60 χρόνια, να την βλέπουμε ακόμα εύκολα και ακούραστα.
Το σενάριο της βασίζεται στο μυθιστόρημα των Pierre Boileau και Thomas Narcejac "D'Entre Les Morts"
Η μουσική επένδυση του Bernard Herrmann, κάτι παραπάνω από ατμοσφαιρική και ψυχολογική, δείχνει να προάγει την υπόθεση αντί να πατά και να πορεύεται πάνω σε αυτήν. Εξίσου υπέροχες είναι και οι ερμηνείες των δύο πρωταγωνιστών, του ωριμότατου James Stewart, και της πανέμορφης Kim Novak.

Όταν η ταινία προβλήθηκε για πρώτη φορά στις Αμερικανικές αίθουσες, στις 9 Μαΐου  του 1958, δεν σημείωσε εμπορική επιτυχία (ίσα που έβγαλε τα έξοδά της). Πολλοί κριτικοί της εποχής απόδωσαν την αποτυχία στο γεγονός ότι ο Hitchcock επέλεξε για πρωταγωνιστή τον James Stewart, έναν μεγάλο ηθοποιό μεν, αλλά ακατάλληλο για το ρόλο που του δόθηκε λόγω της ηλικίας του. Με το πέρασμα των χρόνων όμως τα δεδομένα άλλαξαν.
Όλες οι αρνητικές κριτικές αναθεωρήθηκαν και εντελώς δικαιολογημένα, φτάσαμε σ’ ένα σημείο όπου πολλοί σύγχρονοι κριτικοί την χαρακτηρίζουν ως μία από τις 10 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών.
Το 1989, η ταινία επελέγη από τη Βιβλιοθήκη του Αμερικάνικου Κογκρέσου ως τμήμα του Εθνικού Μητρώου Κινηματογράφου.
Η ταινία έλαβε επίσης αναγνώριση από το περιοδικό “Sight & Sound”. Κάθε 10 χρόνια από το 1952 αυτό το περιοδικό του Βρετανικού Ινστιτούτου Κινηματογράφου καλούσε τους μεγαλύτερους κριτικούς σε όλο τον κόσμο να επιλέξουν την καλύτερη ταινία όλων των εποχών. Η ταινία δεν είχε συμπεριληφθεί στις λίστες του περιοδικού μέχρι και το 1982, όπου κατέλαβε την 7η θέση. Το 1992 κατέκτησε τη 4η θέση και το 2002 τη δεύτερη. Το 2012 για πρώτη φορά ο «Δεσμώτης του Ιλίγγου» κατέλαβε την 1η θέση εκτοπίζοντας το «Citizen Kane» ( 1941) από την πρώτη θέση, μια θέση που διατηρούσε από το 1962.
Επίσης μεταξύ άλλων αναγνωρίσεων, το 2007 βρέθηκε στη θέση Νο9 στην λίστα του Αμερικανικού Ινστιτούτου Κινηματογράφου  AFI, με τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών.